مریم خاکی، خبرنگار بحرالعلوم نیوز
گردشگری شهری و مشاهده بناهای تاریخی به جا مانده از سال‌های گذشته که به مجموعه میراث فرهنگی هر منطقه غنا می بخشد، همواره دوست داران و علاقه مندان خاص خود را دارد و بروجرد به واسطه سابقه دیرینه شهرنشینی دارای موقعیت بی نظیر و قابل توجهی از این لحاظ است.
وجود ۲۸۰ هکتار بافت تاریخی منسجم و درهم تنیده در مرکز شهر بروجرد زیر ساختی مهیا در راستای توسعه گردشگری محسوب می شود، بافت تاریخی شهر بروجرد از کهن‌ترین بافت‌های غرب کشور به شمار می رود، این بافت منسجم با جادادن خانه های تاریخی فاخر در دل خود نشان دهنده قدمت زندگی شهرنشینی در این منطقه است، علاوه بر مسجد امام خمینی (ره) و مسجد جامع، خانه های تاریخی بی نظیری در این شهر وجود دارد که از این میان می توان به خانه تاریخی آیت الله بروجردی و خانه افتخار الاسلام اشاره کرد، که ثبت ملی نیز شده اند.
در مجموع خانه‌های تاریخی، اصلی‌ترین بخش تشکیل‌دهنده بافت قدیمی بروجرد با وسعت ۲۸۰ هکتار است، به گفته کارشناسان این حوزه، بروجرد با سابقه تاریخی حداقل یک هزار و ۳۰۰ ساله یکی از مراکز اصلی شهرنشینی و سکونتگاهی در شمال لرستان محسوب می‌شود و بافت مسکونی و تاریخی بسیار با ارزشی دارد.
با توجه به ظرفیت های تاریخی و فرهنگی بروجرد، این شهر می تواند به عنوان یک نقطه قوت در حوزه گردشگری بدرخشد و اشتغال زایی و توسعه پایدار در منطقه را به ارمغان آورد، خانه های تاریخی این شهر شواهدی از غنای فرهنگی و تاریخی بروجرد هستند که می تواند عامل قوتی در توسعه گردشگری باشد.
تدوین سند گردشگری بروجرد
معاون استاندار و فرماندار بروجرد گفت: سند گردشگری شهرستان در راستای تبدیل شدن بروجرد به مقصد گردشگری تهیه و تدوین می شود، در حوزه گردشگری بروجرد براساس سند راهبردی به دنبال انجام کاری هستیم که بنیان آن از قبل وجود دارد و این مهم با تلاش همه دستگاه های اجرایی امکان پذیر است.
قدرت اله ولدی افزود: با تدوین سند چشم‌انداز گردشگری، بروجرد را از مبدأ به مقصد گردشگری تبدیل می‌کنیم، همه دستگاه‌های مرتبط در کارگروه گردشگری فعالیت دارند، در سند راهبردی گردشگری بروجرد هفت پروژه در بخش گردشگری و ۶ پروژه در حوزه اقتصادی در نظر گرفته شده است.
وی بیان کرد: در کمیته تخصصی گردشگری تلاش می شود بروجرد وضعیت بهتری پیدا کند با همکاری اداره کل میراث فرهنگی باید کار تخصصی انجام داد تا به اهداف مورد نظر در این حوزه برسیم.
فرماندار بروجرد اضافه کرد: باید اقدامات انجام شده در حوزه گردشگری را به نتیجه برسانیم، بخشی نگری جایی ندارد باید به سمت کلی نگری حرکت کنیم.
ولدی با تاکید بر ارزش بناهای تاریخی بروجرد در توسعه گردشگری ادامه داد: کمک به تملک خانه‌های تاریخی به بخش خصوصی یکی از اقدامات لازم برای رونق گردشگری است.
ظرفیت بروجرد در تبدیل شدن به قطب گردشگری شهری
به گفته مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی لرستان ۲۸۰ هکتار بافت تاریخی منسجم و در هم تنیده مرکز شهر بروجرد وجود دارد که حدود ۲ برابر شهر خرم آباد است و البته با داشتن آثار تاریخی فاخری همچون مسجد امام(ره) و مسجد جامع نیز بزرگترین بافت تاریخی کشور را دارد.
عطا حسن پور افزود:ثبت جهانی ۲ مسجد تاریخی امام (ره) و مسجد جامع بروجرد در فهرست ارزیابان جهانی قرار دارد و لیست مکان‌های اعلام شده برای ثبت جهانی به صورت مستمر پالایش می‌شود که باید نواقص و مشکلات برای ثبت جهانی این مکان‌های به‌سرعت برطرف شود.
وی یادآور شد: ایجاد شهرداری بافت تاریخی در شهر بروجرد اقدامی قابل تحسین است که نشان دهنده توجه به ظرفیت های بافت تاریخی در توسعه گردشگری است.
مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی لرستان با بیان اینکه خانه تاریخی آیت الله بروجردی خود یک موزه تاریخی است که در مرکز شهر قرار دارد، ادامه داد: مفاخری همچون نفیسی، شهیدی، اوستا و زرین کوب هر کدام سهمی در تاریخ ادبیات، مذهب، هنر و فرهنگ ایران زمین دارند که خاستگاه آنها بروجرد است و باید به خوبی معرفی شوند.
حسن پور با اشاره به اینکه گردشگری مذهبی نیز علاقه مندان خود را دارد، خانه های تاریخی تاریخی می تواند برای این نوع گردشگری جذاب باشد، یادآور شد: نکته‌ای که در مورد گردشگری مذهبی وجود دارد این است که فقط سفرهای زیارتی نیست، آشنایی با شخصیت های مذهبی و بازدید از خانه های تاریخی مرتبط با این اشخاص هم در زیرمجموعه گردشگری مذهبی گنجانده می شود که شهرستان بروجرد در این زمینه نیز خانه آیت الله بروجردی را به عنوان یک شخصیت برجسته شیعه دارد.
۲۰۰ بنای تاریخی در بروجرد وجود دارد
سرپرست اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی بروجرد گفت: افزون بر ۲۰۰ بنای تاریخی شامل خانه، حمام ها، بازار، مسجد، باغ ها و عمارت در این شهرستان وجود دارد، حدود ۲۵ خانه تاریخی در فهرست آثار ملی کشور ثبت شده و بیش از ۱۰ خانه تاریخی دیگر نیز شناسایی شده که بعد از تشکیل پرونده و تهیه گزارش آنها نیز ثبت خواهند شد.
مهدی گودرزی با بیان اینکه بروجرد یکی از تاریخی‌ترین شهرهای ایران محسوب می‌شود، افزود: علاوه بر موارد شناسایی شده تعدادی دیگر خانه و بناهای تاریخی نیز در این شهرستان وجود دارد که به دلیل اینکه در مالکیت اشخاص حقیقی هستند جزو این آمار قرار داده نشده است.
وی یادآور شد: بیشتر خانه های تاریخی در بروجرد قاجاری هستند و تنها ۲ بنای بروجرد بنام های خانه حاتمی و بخشی از خانه مغیث به دوران زندیه و صفوی می رسد، خانه افتخار الاسلام هم به عنوان پایگاه و مرکز اداری میراث فرهنگی مشخص شده و اقدامات فرهنگی و هنری در آن انجام می شود.
سرپرست اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی بروجرد با بیان اینکه طبق تبصره ماده ۵۶۰ قانون مجازات اسلامی تشخیص ماهیت تاریخی - فرهنگی به عهده میراث فرهنگی کشور است، بیان کرد: تا کنون ۲ خانه تاریخی به نام خانه مصری و مغیث به بخش خصوصی واگذار شده و پنج بنای دیگر در لیست واگذاری هستند.
گودرزی با اشاره به اینکه هم اکنون تعداد ۱۰ خانه تاریخی در تملک میراث فرهنگی بروجرد قرار دارد، اضافه کرد: چنانچه بنایی در بروجرد شناسایی شود که هویت آن تاریخی باشد، میراث فرهنگی ورود می کند تا آن اثر تاریخی را ثبت آثار ملی نماید تا بتواند از ظرفیت های قانونی برای حفظ و نگهداری آن اثر و تامین بودجه استفاده کند.
وی با تاکید بر اینکه ثبت بنای تاریخی به هیچ وجه از مالکیت شخص نسبت به آن اثر تاریخی کم نمی کند، افزود: مالک می تواند خرید و فروش آن اثر را هم انجام دهد فقط حق تخریب آن را ندارد که در این راستا هماهنگی با شهردای برای جلوگیری از تخریب آن انجام می شود.
بافت تاریخی بروجرد از کهن ترین بافت های غرب کشور
گودرزی گفت: در مجموع ۲۸۰ هکتار بافت تاریخی منسجم در مرکز شهر بروجرد وجود دارد که وجود آثار و خانه های تاریخی آن می تواند نقش موثری در توسعه گردشگری این شهر داشته باشد، بافت تاریخی شهر بروجرد از کهن‌ترین بافت‌های غرب کشور است، محدوده شهری شامل چهار محله اصلی رازان، دودانگه، یخچال و صوفیان است.
وی افزود: از جمله خانه های تاریخی بروجرد خانه تاریخی آیت الله بروجردی واقع در خیابان صفای بروجرد است که به صورت حیاطی مرکزی و در ۲ طبقه ساخته شده که یکی از فضاهای مهم این خانه تاریخی "مدرس" است که در واقع همان کلاس‌های درس آیت الله بروجردی بوده است.
سرپرست اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی بروجرد گفت: یکی دیگر از خانه های تاریخی بروجرد خانه تاریخی افتخارالاسلام است که اکنون به عنوان موزه مورد استفاده قرار می گیرد و در بخشی از این خانه صنایع مرتبط با ورشو سازی نمایش داده می شود، خانه تاریخی افتخارالاسلام در تاریخ ۲۴ اسفند سال ۱۳۸۳ به شماره ۱۱۷۵۳ ثبت آثار ملی شده است.
وی یادآور شد: خانه تاریخی افتخارالاسلام طباطبایی مربوط به دوره قاجار است که در بروجرد، خیابان صفا واقع شده است، این خانه متعلق به یکی از روحانیون برجسته شهر و از خانواده سادات طباطبایی بروجرد به نام حاج افتخار الاسلام نبوی طباطبایی بوده است، خانه در کوچه معروف به حاج افتخار در محله صوفیان واقع است که در زمان خود یکی از بزرگترین خانه‌های مسکونی شهر بوده و در حال حاضر از زیباترین منازل مسکونی قدیم در شهر بروجرد است.
سرپرست میراث فرهنگی گردشگری و صنایع دستی بروجرد افزود: این بنا حدود اوایل قاجاریه ساخته شده و مشتمل بر یک ورودی با سردری بزرگ و زیباست، در دولنگه چوبی بر آن نصب شده که پس از عبور از فضای هشتی بر حیاط خانه وارد می‌شود، حیاط خانه از سه جهت با فضاهای معماری و از سمت غرب با دیوار بزرگ و قطور محصور است که با طاق نماهای نیم دایره کوچک و بزرگ و تزیینات زیبای آجر کاری و کاشی معرق نماسازی شده‌است.
گودرزی بیان کرد: یکی دیگر از خانه های تاریخی بروجرد خانه مصری است که در بافت قدیم بروجرد در مجموعه تاریخی طباطبایی واقع شده این خانه حدود ۸۵۰ متر مساحت دارد که این خانه تاریخی نیز به شماره ۱۰۸۷۳ ثبت آثار ملی شده است.
وی ادامه داد: این خانه تاریخی به سبک بناهای دوره قاجاری در۲ طبقه ساخته شده و دارای پلانی درونگرا و حیاطی مرکزی است، که در نماکاری آن از تزئینات آجری و مقداری کاشی کاری استفاده شد.
وی یادآور شد: خانه‌های تاریخی بروجرد با توجه به نوع اقلیم و ساختار اجتماعی که بر منطقه حاکم بوده ساخته شده به این صورت که مهندسی معماری مطابق با اقلیم بروجرد در ساخت خانه‌های تاریخی از ویژگی‌های برجسته این آثار است، رعایت مباحث امنیتی و ماهیت درون‌گرایی برگرفته از پیشینه اعتقادی و مذهبی مردم بروجرد در ساختار خانه‌های تاریخی آن نیز دیده می‌شود.
۱۰ خانه تاریخی بروجرد در انتظار ثبت آثار ملی
گودرزی با اشاره به اینکه امسال سه خانه تاریخی شهرستان بروجرد ثبت ملی شد، گفت: حدود ۱۰ خانه تاریخی وجود دارد که مراحل تشکیل پرونده آنها باید انجام بگیرد که بتوانیم آنها را ثبت آثار ملی کنیم، درصورت ثبت نهایی این بناهای تاریخی در فهرست آثار ملی کشور تمامی آنها تحت حمایت قانون حفاظت از آثار ملی قرار خواهند گرفت.
سرپرست اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی بروجرد یادآور شد: خانه های تاریخی بروجرد نمایانگر معماری بی‌نظیر و باارزش سبک خانه ایرانی هستند که در گذر زمان و تغییر کالبد شهر، هویت و رنگ و بوی تاریخی خودشان را حفظ کرده‌اند.
گردشگری در چند دهه گذشته به تقویت اقتصاد بسیاری از کشورها کمک کرده است، مردم به سفر و تعطیلات به عنوان یک نیاز ضروری و نه یک امر تجملاتی و غیر ضروری نگاه می کنند، با در نظر گرفتن یک نیاز ضروری برای انسان از یک طرف و رونق گردشگری به عنوان یک صنعت و فعالیت اقتصادی از سوی دیگر باید انگیزه و جاذبه های گردشگری را تقویت کرد که گردشگری بافت تاریخی، فرهنگی، شهری و مذهبی از جمله جذابیت هایی است که به فراخور سلیقه هر فرد می تواند، مورد توجه قرار گیرد.
