آشنایی با شهر بروجرد
ویژه برنامه شبکه یک سیمای جمهوری اسلامی ایران درباره شهر بروجرد ۳۰ فروردین ۱۴۰۳
تمام جاذبه‌های گردشگری و تاریخی و....را در تلوبیون و در لینک زیر ببینیم: https://telewebion.com/episode/0xc8d0156
بُروجـِرد (به لهجه بروجردی: ووری یِرد) مرکز شهرستان بروجرد، دومین شهر پرجمعیت استان لرستان و سی و نهمین شهر پرجمعیت ایران است. این شهر در شمال دشت حاصلخیز سیلاخور قرار گرفته است و قله‌های مرتفع گرّین از مجموعه رشته کوههای زاگرس، شمال غربی تا جنوب شرقی آن را دربر گرفته‌اند.
برخی از القاب و توصیفات شهر بروجرد
مسعود میرزا ظل‌السلطان از بروجرد با عنوان شهر سبز حضرت سلیمان یاد کرده‌است. به دلیل اینکه شجاع‌الدین لر مدتی در این شهر سکونت داشت لقب شهر شجاعان را به آن دادند. محمدتقی‌خان حکیم به دلیل صفای شهر در فصل بهار از این شهر با دارالسرور نام برده‌است. همچنین لقب دیگری با نام دارالشوکه در پشت سکه‌های ضرب بروجرد در دوره قاجار دیده شده‌است. بروجرد به دلیل داشتن محله‌ها و خانه‌های تاریخی متعدد، با عنوان دیار خانه‌های تاریخی هم شناخته می‌شود. همچنین با توجه معرفی چهره‌های سرشناس مذهبی، ادبی، علمی و هنری در دهه‌های اخیر، از این شهر با عنوان زادگاه فرزانگان نیز یاد می‌شود. همچنین در سالهای اخیر، همسو با چند شهر دیگر در ایران، از بروجرد نیز با عنوان پاریس کوچولو نام برده می‌شود.
میرزا حبیب قاآنی شاعر عصر ناصری در سال ۱۲۶۷ هجری قمری پس‌از سفری به بروجرد، آب‌وهوای این شهر را چنین وصف کرده‌است:
گرچه سپاهان بهشت روی زمین است ***** لیک نیرزد به یک بهار بروجرد
موقعیت خاص بروجرد
سراب‌های دائمی متعددی که از دامنه این کوه‌ها جاری است، در اقتصاد منطقه و توسعه شهر بروجرد نقش داشته‌اند. بروجرد از گذشته‌های دور، دارای موقعیت ویژه ارتباطی بوده‌است و امروزه نیز قرارگیری این شهر بر سر شاهراه تهران - جنوب یکی از عوامل رونق اقتصادی آن به شمار می‌رود. بروجرد در اواخر دوره "ساسانیان" یکی از شهرهای ناحیه پهله از سرزمین ماد بود. حموله وزیر محلی آل ابی دلف از حکمرانان عباسی بین سالهای ۲۱۰ تا ۲۵۸ هجری قمری در عمران بروجرد کوشید و در آن منبری برپا کرد.
حسام‌السلطنه شاهزاده قاجار و حاکم ولایت بروجرد و مضافات، در سال ۱۲۴۲ ه.ق حکومت ولایت لرستان و ولایت خوزستان را نیز به دست آورد و بروجرد را حاکم‌نشین حکمرانی بروجرد، لرستان و خوزستان کرد.
جمعیت شهر بروجرد بر اساس سرشماری سال ۱۳۹۵ خورشیدی مرکز آمار ایران، ۲۳۴٬۹۹۷ نفر گزارش شده‌است. گویش رایج مردم این شهر، بروجردی است و شهرستان بروجرد، یکی از مراکز مهم گویش‌وران زبان لری است.
به دلیل فعالیت شرکت‌های مختلف پویانمایی رایانه‌ای در این شهر، بروجرد از سال ۱۳۸۹ به عنوان «پایتخت انیمیشن ایران» انتخاب شده‌است.
به دلیل وجود تعداد زیادی واحدهای تولیدی و شهرکهای صنعتی و عرضه محصولات آن‌ها در بازار داخلی و خارجی، بروجرد قطب صنعتی استان لرستان محسوب می‌شود.
صنایع دستی بسیار متنوعی در بروجرد تولید می‌شوند و در سال ۱۳۹۸ سازمان میراث فرهنگی، شهر بروجرد را به عنوان "شهر ملی ورشو" به ثبت رساند.
ریشه شناسی
"گرد" و "کرد" در اسامی شهرهای ایرانی به معنای شهر، آبادی و ساخته و اثر هستند. اشکانیان و ساسانیان شهرها را بیشتر با پسوند "گرد" می‌ساخته‌اند، همانند سوسنگرد، دارابگرد و بروگرد (بروجرد). عده‌ای نام درست بروجرد را "ویروگرد" دانسته‌اند که به معنای "شهر" و "ساخته ویرو شاهزاده اشکانی" است.
کوهی در غرب بروجرد با نام ولاش نیز یادآور نام شاهان اشکانی است. اما معتبرترین نوشته‌ها، بروجرد را "پیروزگرد" دانسته‌اند که آن را به "فیروز ساسانی" منتسب می‌کند. سعید نفیسی بروجرد را از شهرهای ساسانیان و اصل آن را "بروگرد" و ساخته از «بر» + «گرد» دانسته‌است که به معنای شهری است که گرد است و بر و میوه فراوان دارد.
یزدگرد سوم پادشاه ساسانی پس از شکست از اعراب به منطقه بروجرد گریخت و سپاهیانش در آن محل بر + او + گرد آمدند و به این ترتیب نام این محل بَروگرد شد.
در کتاب‌های تاریخی از بروجرد با نام‌های گوناگون نام برده شده‌است مانند بَروجرد، فلوجرد، اردکرد، یزدگرد، ولوگرد.
روحبخشان در کتاب «جغرافیای تاریخی بروجرد» بیش از سی مورد از صورتهای مختلف نام این شهر را به تفصیل ذکر نموده‌است.
امروزه بروجرد در گویش بروجردی وُوری یرد vūriyerd و در لری خرم‌آبادی وُروگرد vorūgerd نامیده می‌شود. بروگرد borūgerd نام روستایی آن و نیز نام به کار رفته در نوشته‌های پارسی سره و بروجرد borūjerd نام رسمی این شهر است.
مسعود میرزا ظل‌السلطان از بروجرد با عنوان "شهر سبز حضرت سلیمان" یاد کرده‌است. به دلیل اینکه شجاع‌الدین لر مدتی در این شهر سکونت داشت لقب "شهر شجاعان" را به آن دادند.
محمدتقی‌خان حکیم به دلیل صفای شهر در فصل بهار از این شهر با "دارالسرور" نام برده‌است.
همچنین لقب دیگری با نام "دارالشوکه" (شهر دارای شوکت و جلال) در پشت سکه‌های ضرب بروجرد در دوره قاجار دیده شده‌است.
آثار پیش از تاریخ
در ناحیه بروجرد به ویژه در دشت سیلاخور، تعداد زیادی تپه‌های باستانی و تاریخی وجود دارد که از دوره‌های پیش از تاریخ تا قرن معاصر آباد بوده‌اند.
از نظر باستان‌شناسی، تپه قرق با قدمت عصر مس در دهستان شیروان، از مهم‌ترین تپه‌های باستانی شهرستان بروجرد است که تا پنج طبقه، لایه برداری و مطالعه شده‌است. اشکال هندسی و رنگ اخرایی سفال‌های کشف شده قدمت آن را با تپه گیان و کوهدشت لرستان هم‌زمان می‌کند. در لایه‌های بیرونی، تک سفال‌هایی از دوره‌های بعدی از جمله اشکانیان هم در آن دیده می‌شود. تپه قلعه رومیان نیز در سه کیلومتری جنوب بروجرد از تپه‌های مهم باستانی منطقه است که تا قرن نهم دارای اهمیت نظامی بوده‌است.
آثار پیش از اسلام
شواهد و اشارات تاریخی حاکی است که بروجرد از شهرهای قبل از اسلام بوده است و دلایل زبانشناسی نیز واژه بروجرد را با ترکیب دو جزء برو + گرد موجودیت این شهر را به پیش از اسلام می‌رساند، زیرا که گرد در زبان‌های قدیمی ایران به معنای شهر می‌باشد. بروجرد از شهرهای باستانی ایران است که برخی ساخت آن را به منوچهر از سلسله پیشدادیان نسبت می‌دهند اما شواهد کافی در مورد شهر بودن آن تنها از دوران ساسانیان موجود است که بر اساس کتاب‌های تاریخی، بروجرد یکی از پایگاه‌های نظامی ایران به هنگام حمله اعراب و جنگ نهاوند بوده‌است. در گذشته بروجرد از شهرهای آباد و مهم بوده و گاه فرمان‌داری جداگانه و گاه مرکز استان لرستان و خوزستان بوده‌است . مینورسکی نام اصلی این شهر را "ویروگرد" و آن را منتسب به "ویرو" شاهزاده دوره اشکانی می‌داند. در منطقه سیلاخور در دوره مادها و بعدها در دوره هخامنشیان قلعه‌های نظامی و ارتباطاتی متعددی وجود داشته‌است و یکی از آن‌ها هم قلعه بروجرد بوده‌است که با فاصله اندکی از قلعه‌های مشهور دیگر مانند قلعه رومیان قرار داشته‌است. ناحیه بروجرد و نهاوند در پایان دوره ساسانیان به دلیل حمله اعراب به ایران اهمیت نظامی و دفاعی ویژه‌ای داشتند و محل استقرار سپاهیان ایران بوده‌اند.
گروهی از کاسی‌ها در هزاره سوم پیش از میلاد در مناطق کوهستانی لرستان مستقر شدند. بروجرد به عنوان ناحیه واسط لرستان و همدان، ناحیه مرزی بین دو تمدن کاسی و ماد بوده‌است، اما با قدرت گرفتن بیشتر مادها، بروجرد منطقه‌ای از سرزمین مادها به حساب می‌آمده‌است. بروجرد و مناطق پیرامون آن از دوره مادها به این سو، به خاطر مراتع فراوان، پرورشگاه و مراکز تولید و چرای اسب بوده‌اند و از این جهت نیز برای حکومت‌ها اهمیت داشته‌اند.
اشکانیان در غرب ایران در ناحیه کرمانشاه، همدان و بروجرد شهرهایی ساختند و از میان قلعه‌های نظامی متعدد منطقه سیلاخور، قلعه بروجرد را مورد توجه ویژه قرار دادند و آن را به شهر تبدیل کردند. دلایل متعددی مبنی بر شکل‌گیری شهر بروجرد در دوره اشکانیان وجود دارد که می‌تواند از جنبه‌های زبانشناسی، قرائن تاریخی و نیز آثار باستانی منطقه به دست آید. در واقع، نخستین دوره رونق‌گیری بروجرد به عنوان یک شهر را باید در دوره اشکانیان جستجو کرد و پیش از آن، بروجرد بیشتر در قالب یک قلعه با اهمیت نظامی و ارتباطی بر سر راه هگمتانه مورد نظر بوده‌است. اشکانیان از پسوند "کرد" به معنی ساخته و "گرد" برای نامگذاری شهرها استفاده می‌کردند و به همین ترتیب نام این شهر را به افتخار ویرو شاهزاده اشکانی، ویروگرد نهادند. اُردکرد یکی از نام‌های تاریخی ثبت شده بروجرد است، و این احتمال وجود دارد که اشکانیان نام اولیه شهر بروجرد را به افتخار اُرد اول یا ارد دوم پادشاهان اشکانی، "اردکرد" نهاده باشند.
در تقسیمات باستانی ایران، بروجرد و نهاوند دو نقطه شهری ماه نهاوند از توابع پهله از سرزمین ماد بودند.. پهله یا پهلو نام سرزمینی وسیع در غرب ایران بوده‌است که بیشتر شهرها و نواحی زاگرس فعلی را فرا می‌گرفته‌است. ایالت پهله در زمان ساسانیان به این نام نهاده شده و پهلوی، به مردم، زبان و خط مربوط به پهله اشاره می‌کند. ماه نهاوند بخشی از سرزمین بزرگ پهله در غرب و مرکز ایران بوده‌است که بعدها به ماه بصره نیز شهرت یافته‌است. ابن الندیم از قول عبداﷲ بن المقفع آورده‌است که ماه نهاوند یکی از پنج ناحیه پهله (فهله) است. بروجرد و نهاوند دو قصبه یا نقطه شهری ماه نهاوند بوده‌ان.
رضا قلیخان هدایت در فرهنگ انجمن آرای ناصری نام اصلی شهر بروجرد را فیروزگرد دانسته و در توضیح آن نوشته‌است: "شهریست از بناهای خسرو پرویز که اکنون به بروجرد شهرت دارد". پیروزگرد به معنای شهر فیروز از نام‌های ثبت شده بروجرد است که این شهر را منسوب به فیروز پادشاه ساسانی می‌کند.
آثار پس از اسلام
در تقسیمات باستانی ایران، بروجرد به همراه نهاوند بخشی از دو نقطه شهری ماه نهاوند از توابع پهله از سرزمین ماد بوده‌است. حموله وزیر حکومت محلی آل ابی دلف از حکمرانان عرب خلفای عباسی که بین سالهای ۲۱۰ تا ۲۵۸ هجری قمری در کرج ابی دلف ناحیه‌ای بین اراک و بروجرد امروزی (شهر آستانه از توابع شهرستان شازند) ساکن شده بودند، به بازسازی بروجرد پرداخت و در آن منبری برپا کرد. بروجرد بین قرن سوم تا ششم بخشی از ولایت جبال بود که مرکز آن ناحیه در دوره مذکور شهر کرج بود. کرج از بروجرد کوچکتر بود و و میوه و مایحتاج آن از بروجرد تأمین می‌شد.
مرداویج در سال ۳۱۶ قمری، بروجرد را به تصرف درآورد و سی و دو سال پس از آن حسنویه بر این شهر مسلط شد. حسنویه بن حسین کرد برزیکانی، در سال ۳۴۸ ق. شهرهای غرب ایران از جمله نهاوند، شاپورخواست و بروجرد را فتح کرد و نخستین سکه در بروجرد در سال ۳۹۱ به نام حاکم بعدی آل حسنویه ابوالنجم بدر بن حسنویه ضرب شد. در ۴۱۴ قمری، سماءالدوله دیلمی قصد بیرون کردن فرهاد بن مرداویج از این شهر را می‌کند اما با حمایت علاءالدوله دیلمی، ناکام می‌ماند. در سلجوقیان بروجرد شهری مهم محسوب می‌شده و اتفاقات متعددی در آن روی داده‌است که از جمله می‌توان به کشته شدن نظام‌الملک وزیر آلب ارسلان اشاره کرد. همچنین سلطان سلجوقی برکیارق (فرزند و جانشین ملکشاه سلجوقی) به هنگام سفر از اصفهان به بغداد در راه دچار بیماری می‌شود و در بروجرد می‌میرد. در مورد این که آرامگاه وی بقعه "زواری‌جان" در شمال شهر بروجرد است یا این که در اصفهان به خاک سپرده شده اختلاف نظر وجود دارد.
شهر بروجرد در طول دوره حاکمیت اتابکان لر، معمولاً به عنوان بخشی از عراق عجم شناخته می‌شده‌است. اما در در قرن هشتم هجری، تحت تسلط و نفوذ اتابکان لر کوچک قرار گرفته و در همین دوران از بروجرد به عنوان یکی از شهرهای لر کوچک نام برده شده‌است. در سال ۷۹۰ هجری، عزالدین بن شجاع‌الدین محمود از حاکمان لر کوچک در قلعه رومیان بروجرد مستقر بوده‌است. در زمان خوارزمشاهیان بروجرد شهری خرم و آباد و دارای مرکزیت دینی با علمای فراوان بوده‌است. در سال ۶۱۷ قمری و به هنگام فرمانروایی در حمله مغولان به بروجرد، مردم این شهر قتل‌عام شدند. همچنین سلطان محمد خوارزمشاه به حوالی بروجرد گریخت. در سال ۷۹۰ هجری، امیر تیمور گورکانی که پیش‌تر بروجرد و خرم‌آباد را به تصرف درآورده بود، عزالدین بن شجاع الدین محمود از حاکمان لر کوچک را که در قلعه رومیان بروجرد قرار داشت، به سوی سمرقند روانه کرد. تیمور در سال ۸۰۵ هجری و در زمان حرکت به سوی گرجستان، به امیرزاده رستم از فرماندهان خود دستور داد تا به بروجرد برود و قلعه رومیان را بازسازی کند.
از قرن دهم و هم‌زمان با دوره صفویه در بیشتر زمان‌ها ، ولایت بروجرد به صورت مستقل اداره می‌شده‌است و شامل بروجرد و جاپلق بوده‌است. این ترتیب تا دوره پهلوی اول ادامه داشت. در اواخر قرن دهم و اوایل قرن یازدهم هجری و هم‌زمان با حکومت صفویان، لشکریان عثمانی (رومی) به مناطق غربی ایران حمله‌های متعددی کردند و بخش‌هایی از این مناطق را به اشغال خود درآوردند و ایرانیان را در حوالی بروجرد شکست دادند. در سال ۹۹۷ هجری، سپاه ایران به فرماندهی قورخمس‌خان شاملو در حوالی بروجرد از قشون عثمانی شکست خورد.
تاریخ معاصر بروجرد
بروجرد در دوره قاجاریان به صورت یک ولایت مستقل یا با عنوان ولایت بروجرد و لرستان اداره می‌شد. حسام‌السلطنه فرزند فتحعلی‌شاه در ۱۲۴۲ ه.ق حکمرانی بروجرد، لرستان و خوزستان را به دست آورد، و بروجرد را مرکز حکمرانی خود قرار داد. پس از وی، در سال در سال ۱۳۱۸ ه.ق حکمرانی بروجرد، لرستان، خوزستان و بختیاری و ایلات و قشون مناطق مذکور به ابوالفتح میرزا سالارالدوله سپرده شد.
بر اساس قانون تقسیمات کشوری مصوب ۱۶ آبان ۱۳۱۶، بروجرد در کنار مناطق دیگر از جمله همدان، ملایر، لرستان، خوزستان و کوه گیلویه، یکی از ۱۲ شهرستان «استان غرب» را تشکیل می‌داد. اما پس از تغییر قانون در تاریخ ۳ بهمن ۱۳۱۶ تعداد استان‌های ایران از شش استان به ده استان تغییر یافت و بروجرد در کنار شهرهایی مانند خرم‌آباد، اهواز، دزفول و آبادان در استان ششم قرار گرفت. بروجرد براساس قانون تقسیمات کشوری مصوب ۱۳۲۶ ه.ش به عنوان یکی از شهرستان‌ها در استان ششم کشور قرار گرفت که در سال ۱۳۲۸ ه.ش به شهرستان ارتقاء یافت. اداره بلدیه (شهرداری) در سال ۱۳۱۴ در بروجرد تأسیس شد و محمدعلی احتشامی نخستین شهردار بروجرد شد.
در دوران دفاع مقدس ، بروجرد پذیرای جمعیت زیادی از جنگ‌زدگان خوزستانی شد و همچنین بارها مورد حمله بمباران هوایی دشمن بعثی قرار گرفت. در مجموع، شهر بروجرد ۵۱ بار مورد حمله هوایی موشکی قرار گرفت. در یکی از این بمباران‌ها که در روز ۲۰ دی ۱۳۶۵ روی داد، هواپیمای دشمن بعثی، دو مدرسه شهید فیاض‌بخش و امام حسن مجتبی(ع) در محله ابراهیم‌آباد را بمباران کردند که منجر به شهید شدن ۶۰ دانش آموز بیگناه شد.
آثار تاریخی بروجرد
بافت تاریخی بروجرد مساحت بزرگی ازاین شهرکهن و باستانی را تشکیل می‌دهد. بناهای تاریخی قابل توجهی مانند امامزاده جعفر، مسجد جامع بروجرد و مسجد سلطانی در این بافت قرار گرفته‌اند که قدمت برخی از آن‌ها به بیش از هزار سال می‌رسد . بازار قدیمی بروجرد و چندین کاروانسرای تاریخی نیز در همین منطقه قرار گرفته‌اند. برخی دیگر بناهای تاریخی در بافت قدیمی بروجرد عبارت‌اند از:
- مسجد رنگینه از دوره زندیان
- مسجد قلعه از دوره قاجار
- امامزاده قاسم
- بازار بروجرد
- سه‌گانه تاریخی فرهنگی بروجرد
خانه های تاریخی بروجرد
در مطالعه ای که بین سال ۱۳۷۰ تا ۱۳۷۱ صورت گرفت، بیش از ۲۰۰ خانه تاریخی در سطح شهر بروجرد شناسایی شد. متاسفانه طی سالهای بعد به دلایل مختلف از جمله زمین‌لرزه ۱۳۸۵، تعداد زیادی از این خانه‌ها ویران شدند. تا سال ۱۳۹۵، تعداد این خانه‌ها به حدود ۴۰ خانه تاریخی رسیده‌است که ۱۸ مورد از آن‌ها به ثبت ملی نیز رسیده‌اند. قدیمی‌ترین خانه تاریخی بروجرد، خانه حاتمی در خیابان بحرالعلوم است که بنای آن به پیش از دوره زندیه می‌رسد.
نمونه‌هایی از خانه‌های تاریخی بروجرد عبارتند از:
خانه آیت‌الله بروجردی
خانه صدرزاده نبوی طباطبایی
خانه بیرجندی
خانه افتخارالاسلام طباطبایی
خانه کمال‌الدین نبوی طباطبائی
خانه سلطانی
خانه هجری
خانه مصری
خانه حاج سیدغفور بریده پز
خانه همایونی
خانه گودرزی
جغرافیای بروجرد
بروجرد در دامنهٔ بلندترین دیوارهٔ زاگرس در ارتفاع ۱۵۵۰ تا ۱۵۷۱ متری از سطح دریا و در ۳۳/۹ درجه شمالی و ۴۸/۸ درجه شرقی واقع می‌باشد. بلندترین نقطه شهرستان بروجرد، در رشته‌کوه گرین با ارتفاع ۳۶۲۳ متر در غرب شهر بروجرد و پست‌ترین ناحیه آن، در دشت سیلاخور با ارتفاع تقریبی ۱۵۰۰ متر قرار دارد. شهر بروجرد بر کوهپایه‌های زاگرس و در دشت سیلاخور قرار گرفته و از سه جهت شرق، شمال و غرب به کوه ختم می‌شود. قله کوه ولاش با ارتفاع ۳۶۲۳ متر در غرب بروجرد، برنجه با ۳۵۸۵ متر و کوه میش پرور ۳۵۰۰ متر در جنوب غربی بروجرد قرار دارد. قلل دیگر شامل هجده یال با ۳۴۸۷ متر، هیگره با ۳۴۰۰ متر، برف هل با ۳۱۵۰ متر، پیازکاران نیز ۳۱۵۰ متر، سه کوزان (سه قوزان) با ۳۴۴۰ متر، چارشاخ با ۳۳۷۸ متر و شیر برفی با ۳۱۸۸ متر ارتفاع از دیگر ارتفاعات بروجرد می‌باشند. قله شیرمرد با ۲۹۰۰ متر، شانشین با ۲۹۴۴ متر، باغ بیرم با ۲۴۴۰ متر ارتفاع از دیگر قلل مرتفع شهرستان بروجرد می‌باشند. تنها در جهت جنوب و جنوب شرقی است که دشت وسیع سیلاخور قرار گرفته‌است. این شهر و مناطق پیرامون آن به دلیل قرارگیری بر روی گسل سراسری زاگرس، زلزله خیز هستند.
اقلیم بروجرد
بروجرد دارای آب و هوای سرد کوهستانی با زمستان‌های پر باران و برف و سرد و تابستان‌های معتدل است. تعداد روزهای یخبندان در برخی از نقاط این ناحیه به بیش از ۷۰ روز می‌رسد. در ۴۰ سال پیش، روزهای یخبندان بروجرد، ۱۰۰ روز بوده‌است. بیشترین درجه حرارت در تابستان‌ها ۳۸ درجه و کم‌ترین آن در زمستان ۱۸ درجه زیر صفر برآورد شده که در برخی سالهای سخت، تا ۳۵ درجه زیر صفر نیز رسیده‌است. میزان باران سالیانه شهرستان بروجرد حدود ۵۰۰ میلی‌متر است که یک چهارم آن در فصل بهار انجام می‌گیرد و میانگین دمای سالانه ۱۴/۶ است. در زمستان بارش‌ها بیشتر به صورت برف است. میانگین درازمدت بارش سالانه در ایستگاه هواشناسی شهر بروجرد ۴۵۹ میلی‌متر بوده‌است اما در سال آبی ۹۲–۹۳ میزان بارندگی سالانه ثبت شده این شهر به ۴۸۱٫۵ میلی‌متر رسیده که نسبت به متوسط درازمدت این منطقه از ۴٫۹ درصد افزایش برخوردار بوده‌است. در سال ۱۳۹۵ این رقم به ۶۵۰ میلی‌متر رسید. به باور بسیاری از کارشناسان آب و هوای شهرستان بروجرد، اقلیم این شهرستان و طول و عرض جغرافیایی آن هم عرض بسیاری از نقاط کشورهای اروپایی است. میرزا حبیب قاآنی شاعر عصر ناصری در سال ۱۲۶۷ هجری قمری پس‌از سفری به بروجرد، آب‌وهوای این شهر را چنین وصف کرده‌است:
گرچه سپاهان بهشت روی زمین است |
لیک نیرزد به یک بهار بروجرد |
بروجرد از شمال با شهرهای ملایر و نهاوند، از شرق با شازند و اراک، از غرب با الشتر و از جنوب با خرم‌آباد و دورود همسایه است.
برخی از مشاهیر و بزرگان بروجرد
- علامه بحرالعلوم (ره) که خدمت امام زمان (عج) رسیده بودند
- آیت الله العظمی سید حسین طباطبایی بروجردی(ره)
- آیت الله مولانا بروجردی (ره)
- آیت الله صاحب زمانی (ره)
- آیت الله محسن شریعتمداری (ره)
- آیت الله نجفی بروجردی (ره)
- آیت الله محمد تقی مطهری بروجردی(ره)
- سرلشگر پاسدار شهید محمد بروجردی از فرماندهان سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و مشهور به مسیح کردستان.
- عبدالحسین زرین کوب، ادیب، تاریخ‌نگار، منتقد ادبی، نویسنده، و مترجم سرشناس ایران معاصر
- مهرداد اوستا ، نویسنده و شاعر معاصر ایران
- جعفر شهیدی، رئیس مؤسسه لغت‌نامه دهخدا و مرکز بین‌المللی آموزش زبان فارسی، استاد دانشگاه تهران و پژوهشگر زبان و ادبیات فارسی، فقه و تاریخ اسلام.
- مصطفی عبداللهی، کارگردان تئاتر، بازیگر تئاتر، سینما، تلویزیون و رادیو
- صامت بروجردی، با تخلص (صامت) از شاعران قرن سیزدهم و چهاردهم
- لوریس چکناوارایان، آهنگساز، رهبر ارکستر، نویسنده و نقاش
- حاج غلامرضا خلیلی، خیر و نیکوکار ، شاعر و دارای دیوان اشعار
- احمد سمیعی، نویسنده و مورخ معاصر، ملقب به ا. شنوا
- عبدالله فاطمی، شاعر و ترانه‌سرای ایرانی متخلص به «الفت»
- فرهاد ورهرام، مستندساز، فیلمبردار، محقق، کارگردان، عکاس، تهیه‌کننده و نویسنده
- سامان سالور ، کارگردان و فیلمنامه‌نویس، برنده جایزه لورکانو
- آروین معظمی گودرزی دوچرخه سوار برنده مدال طلای بازی‌های آسیایی
- احمد مساجدی، سرمربی سابق تیم ملی والیبال ژآپن و مربی سابق ایران
- رضا بیرالوند، برنده مدال طلای جام جهانی وزنه‌برداری
- پیمان یاراحمدی کشتی‌گیر آزاد کار تیم ملی کشتی ایران
- احسان روزبهانی بوکسور بروجردی قهرمان بازی‌های آسیایی
- علی عبده، مشت‌زن و مدیر ورزشی. وی بیشتر به خاطر بنیان‌گذاری باشگاه ورزشی پرسپولیس مشهور است.
- و.................
چرا بروجرد به پاریس کوچولو معروف شده است؟
پاریس شهری خوش آب وهوا ست که در قاره ی اروپا و کشور فرانسه قرار گرفته است و به دلیل داشتن زیر ساخت های گردشگری توجه سرمایه گذار ها را در تمام بخش ها به خود جذب کرده اما چرا به بروجرد لقب پاریس کوچولو را دادند؟
1- اگر کسی از بام به غروب بروجرد نگاه کند متوجه وجود دهکده هایی در اطراف شهر می شود که فقط در اروپا چنین صحنه ای قابل دیدن هستند.
2- شما در هر فصل سال که از بروجرد دیدن کنید متوجه می شوید که تمام فصل ها با نظم تغییر می کند یعنی بر اساس تعریف هر فصل تغییر فصل داریم بهار جای خود را به تابستان به پاییز و همین طور پاییز به زمستان می دهد و این موضوع باعث شده 75درصد میوه های ایران در این شهر قابل پرورش باشد که این موضوع نشان از وجود باغ های فراوان در این منتطقه است.
3- پست بودن اطراف شهر بر اساس توپوگرافی نزدیک به شهر پاریس است که دلیل وسعت پاریس همین موضوع می باشد وجود کوههای فراوان با تنوع ارتفاع وشیب این شهر را تبدیل به پای تخت کوهنوردی ایران تبدیل کرده است. کوه ها نه خیلی از شهر دورهستند نه خیلی نزدیک می باشند که اگر جایی نیاز به ساخت پیست اسکی و تله کابین باشه بروجرد از همه جا مستعدتر است وجود چشمه سارهایی در کنار این کوه ها سبب تشکیل رودخانه هایی شده است.
4- به نظر داشتن آب وهوای مناسب در یک شهر ، وجود بیش از 165 اثر تاریخی طبیعت منحصر به فرد، می تواند زیرساختی برای آن باشد که بروجرد را به عنوان منطقه ویژه گردشگری انتخاب کند.
5- در پاریس میانگین دما 15 درجه ودر بروجرد14.4 درجه می یاشد.
6- شهر پاریس از دیرباز مهد مد در اروپا بوده و بروجرد هم یکی از معدود شهرهای ایران است که به نوع لباس و مد بسیار اهمیت می دهند .
در ویکی پدیا در توضیح لقب شهرها نوشته : بروجردبه پاریس کوچولو، شهر فرزانگان، دارالسرور معروف است.
گفته می شود یکی دیگر از دلایلی که بروجرد این لقب را گرفته است این است که ،در جام جهانی 98 فرانسه،مربی تیم ملی ایران(ایویچ) بروجرد را برای تمرین تیم ملی انتخاب کرد و گفت چون به لحاظ آب و هوایی به پاریس نزدیک است. از آن تاریخ به بعد بروجرد لقب پاریس کوچولو را گرفت .
