مریم خاکی، خبرنگار بحرالعلوم نیوز
مروری بر اخبار حوادث کافی است تا نشان دهد گاه چگونه یک عامل به ظاهر کم اهمیت و روزمره می تواند باعث شدیدترین واکنش های رفتاری، برخوردهای فیزیکی و در مواقعی شدیدتر حتی منجر به خشونت هایی خشن و ارتکاب جرایمی سنگین شود.
به گزارش ایرنا، روزانه هر کدام از ما در سطح شهر، خیابان و تقاطع ممکن است با مواردی از برخوردهای کلامی و فیزیکی افرادی مواجه شویم که در یک شرایط آرام و حال خوب به راحتی می شد از جرقه هایی که سرآغاز نزاع و درگیری آنها شده است چشم پوشی کرد اما شیوه مواجهه هر فرد با این مسایل متفاوت است.
در این میان دعوا و درگیری بر سر جای پارک یکی از مواردی بوده که همیشه منشا درگیری ها لفظی و فیزیکی افراد شده است و تنها مروری بر اخبار حوادث مرتبط با این موضوع در یک سال اخیر نشان می دهد، چند مورد قتل فقط بر سر چنین مساله روزمره ای رخ داده است که یکی از این موارد اواخر خردادماه امسال بود که رئیس پلیس آگاهی پایتخت از مرگ مردی ۶۰ ساله در پی نزاع بر سر جای پارک خبر داد.
موردی دیگر خرداد امسال در تهران، دوستان پسر جوانی که در بیمارستانی حوالی خیابان گاندی جان خود را از دست داد می‌گویند فردی سر جای پارک با او درگیر و ضربه چاقوی باعث مرگش شد.
مورد دیگر مربوط به استان فارس در مرداد ماه امسال بود و به گفته رئیس پلیس آگاهی استان فردی به دلیل جای پارک خودرو مرد ۳۹ ساله ای را به قتل رسانده بود، دستگیر و روانه زندان شد.
ماموران در بررسی های اولیه و تحقیق از شاهدان عینی مطلع شدند فردی حدودا ۳۹ ساله که به همراه خانواده در منطقه تفریحی حضور داشته است به دلیل دعوا بر سر پارک خودرو با قاتل درگیر و با سلاح سرد به قتل می رسد.
وقوع درگیری‌های خونین بر سر جای پارک خودرو یکی از مهمترین آسیب‌هایی است که منجر به شکل‌گیری پرونده‌های ضرب و جرح و در مواردی، قتل می‌شود.
البته مدیریت شهری نقش موثری در این گونه موارد دارد، چراکه بی‌توجهی برای تامین فضای پارک خودرو می تواند یکی از عمده‌ترین دلیل درگیری شهرندان باشد به این صورت که به اندازه نیاز، فضای لازم برای پارک خودروها در نظر گرفته نشده است، افراد لاجرم هر جای خالی که بیابند پارک می‌کنند.
البته ماجرا به همین سادگی نیست و برای همان یک جا ممکن است همزمان چندین نفر متقاضی وجود داشته باشد و با اضافه کردن ترافیک خیابان ها و کاهش آستانه تحمل افراد این ماجرا در حد و اندازه خود دیده نمی شود و بهانه ای برای واکنش های شدید ، برخوردهای فیزیکی و بدتر از آن می شود.
کاهش تحمل و ارتکاب جرائم
از دیدگاه قانون ؛ کوچه و خیابان‌های شهر، مکان‌های عمومی هستند که در مالکیت هیچ فرد خاصی نیستند.
این مکان‌ها از لحاظ مدیریت و مالکیت در اختیار شهرداری هستند، بنابراین اشخاص اصلاً سمت، مسئولیت و تملکی بر کوچه و خیابان‌ها ندارند که بخواهند در این باره دخالت کنند.
یک کارشناس ارشد حقوق جزا و جرم شناسی در گفت و گو با خبرنگار ایرنا می گوید: نزاع و درگیری های خیابانی در بسیاری مواقع با بهانه های کم اهمیتی همچون تصادفات جزیی ، جای پارک و بوق زدن شروع و در ادامه به درگیری های لفظی، توهین، تهدید به قتل ، جراحت های سنگین و حتی قتل ختم می شود.
آرام سلیمی منش یادآور شد: خشونت و بازتولید آن در سطح تعاملات اجتماعی متاثر از دلایل مختلفی است؛ از جمله عوامل مهم در شکل گیری خشونت و نزاع خیابانی مربوط به تصادفات ناشی از نبود فضای کافی برای پارک ماشین شهروندان است که منجر به خشونت و درگیری می شود.
وی افزود: از دیگر عوامل مهم اجتماعی در بروز این جرم می توان به بر هم خوردن تعادل اقتصادی اشاره داشت که به دلیل فشارهای روانی حاصل از این امر آستانه تحمل شهروندان پایین بوده و حتی جزئی ترین مسئله مثل بوق زدن نابجا می تواند موجب بروز خشونت شود.
سلیمی منش گفت: در شهرهای بزرگ شاهد آمار بالایی از درگیری و نزاع خیابانی هستیم که از جمله موارد تاثیرگذار در این حوزه می توان به جمعیت بالای این شهرها و همچنین مهاجرت پذیر بودن آنان اشاره کرد که این امر موجب می شود اشخاص با رویکرد های روانی و اجتماعی متفاوت روزانه در تعاملات اجتماعی خود به تنش و تعرض ختم شود.
این کارشناس ارشد جزا و جرم شناسی می گوید: ماده ۶۱۵ قانون مجازات اسلامی بخش تعزیرات مصوب ۱۳۷۵ برای شرکت کنندگان در منازعه به ترتیب حبس های از سه ماه تا سه سال را در نظر گرفته است و اگر عمل مجرمانه مشمول دیه یا قصاص شود مرتکب به مجازات های مقرر نیز محکوم خواهد شد و در صورت فقدان شرایط ماده مذکور مرتکبین به پرداخت دیه برخوردار خواهند شد.
به گفته وی به دلیل فقر فرهنگی در حوزه رانندگی بعضا اشخاص با خود سلاح گرم یا سرد حمل می کنند و برای آمادگی با نزاع های احتمالی خود را به این سلاح ها مجهز می کنند از این نظر اگر اشخاص از سلاح سرد یا گرم نیز استفاده کنند طبق قانون مجازات مقرر نیز برای آنان درنظر گرفته می شود.
سلیمی منش با اشاره به اینکه برای پیشگیری و کنترل جرایم خشونت آمیز ، مجازات می تواند عامل موثری باشد، افزود: هدف اصلی مجازات در این حوزه باید اصلاح و بازپروری مجرم باشد و طبق مطالعات جرم شناسی بالینی مجرمین جرایم خشن بهتر است که در برنامه های اصلاحی شرکت داشته باشند تا توانایی شناخت و کنترل خشم را بیاموزند.
تقویت سلامت اجتماعی و کاهش خشونت
کارشناسان معتقدند برای برون‌رفت از وضعیت موجود با نصیحت، کنفرانس و همایش نمی توان راه به جایی برد ، بلکه نیاز به هماهنگی از سوی همه سازمان‌های دولتی و شهری از جمله شهرداری، پلیس، مجلس، معلم و پدر و مادر وجود دارد. کاهش تاب آوری اجتماعی از جمله عوامل افزایش میزان و سرعت انتشار خشم و خشونت در ابعاد مختلف کلامی و جسمی است، که برای جلوگیری از به وجود آمدن معضلات ناشی از این مهم باید از ظرفیت نخبگان جامعه استفاده شود.
موضوع خشونت با محور خشونت های خیابانی اعم از کلامی و فیزیکی، مجموعه عواملی که در کنار همدیگر تقویت کننده چرخه خشم و هم افزایی خشونت در جامعه هستند. کارشناسان حوزه علوم اجتماعی بر این باورند که؛ برای بررسی جامعه شناختی علل و عوامل خشونت در جامعه، در گام نخست باید داده های آماری و پژوهشی در این مورد وجود داشته باشد، تا بعد از شناسایی دلایل دخیل در خشونت بتوان به راهکارهای متناسب تری در مورد آنها پرداخت.
تقویت سلامت اجتماعی با مواردی همچون شکوفایی اجتماعی، انطباق اجتماعی، انسجام و مشارکت اجتماعی می تواند در کاهش خشونت موثر باشد و چنانچه افراد در جامعه احساس انطباق و انسجام اجتماعی نداشته باشند، بدنبال خواسته های فردی می روند و عموما هم با شکست و ناکامی مواجه می شوند که این عامل در بازتولید خشونت موثر خواهند بود.
یک جامعه شناس و پژوهشگر اجتماعی می گوید: واکنش های شدید بصورت درگیری و نزاع و ارتکاب قتل بر سر موضوعات پیش افتاده همیشه و در هر زمانی می تواند قابل تامل باشد و جای بحث و بررسی دارد، گرچه چنین اتفاقاتی نیازمند توضیح عوامل روانی و اجتماعی و اقتصادی دارند ولی در اینجا بیشتر بر عوامل اجتماعی متمرکز می شویم.
پروین زمانی افزود: آستانه تحمل و یا میزان مدارای اجتماعی افراد به دلایل مختلف کاهش یافته است، بطوریکه افراد در مواجهه با رفتارهایی که در آن احساس بازنده شدن یا حق خوری دارند به شدت واکنش نشان می دهند و عکس العملی فراتر از کنش مزبور را دارند، بطوریکه میزان آن عکس العمل با برخورد طرف مقابل قابل قیاس نیست. در چنین مواقعی معمولا گفته می شود که افراد در اثر فشارهای اجتماعی و اقتصادی به شدت ظرف روانی آنها پرشده و نیازبه یک حادثه ای وجود دارد که به مثابه یک ماشه عمل نموده و این طرف را منفجر کند.
این پژوهشگر اجتماعی ادامه داد: بنابراین در بعضی مواقع مهم نیست که چه کسی و چه حادثه ای باعث این جرقه شده بلکه فرد تمام خشم و نارضایتی های انباشه خود را بر سر کسی میریزد که جرقه آن را زده است. این جرقه می تواند باعث بر سر یک پارک ماشین یا تصادف جزیی یا یک گفتار نامناسب هم باشد.
زمانی بیان کرد: یکی دیگر از عوامل چنین برخوردهایی منجر به حادثه می تواند کمبود منابع عمومی در جامعه و نزاع و رقابت افراد بر سر این منابع و عدم وجود رویه های مناسب برای توزیع این منابع و غالبا توزیع ناعادلانه امکانات در جامعه باشد. افراد احساس می کنند منابع عمومی که باید عادلانه بین افراد توزیع شود توزیع مناسبی ندارد و همین احساس نابرابری در بهره مندی از منابع عمومی مانند جای پارک و بهره مندی از فضاهای عمومی می تواند باعث ایجاد خشمی قوی در افراد شود که این خشم در یک برخورد احساسی متقابل می تواند به قتل منجر شود.
این جامعه شناس گفت: عامل دیگر به تضعیف ارزش های اخلاقی مانند گذشت و ایثار و از خودگذشتگی بین افراد و تفوق و زورگویی در جامعه بر می گردد. افراد احساس می کنند اگر در جایی گذشت و کوتاهی کنند و یا مدارا نشان دهند از طرف دیگران به ضعف و زبونی متهم شده و شخصیت آنها تحقیر می شود و در مقابل فرد تصور می کند اگر فکر می کند حق با اوست حق دارد با قدرت و بدون گذشت به تندی با دیگران برخورد کند که چنین نگرش های زمینه ساز تخاصم و درگیری بین مردم خواهد شد.
وی با بیان اینکه کمبود مهارت اجتماعی گفتگو و عدم توانایی افراد بر کنترل خشم و عصبانیت از دیگر عوامل است، گفت: آشنایی با مهارت های گفتگو به افراد کمک می کند که در مواجهه با دیگران بتوانند خود و طرف مقابل را کنترل نموده و در صورت پرخاشگری طرف مقابل آنها بتوانند او را با ابزار گفت گو به فضای عقلانی سوق داده و در مورد مساله مورد نزاع گفت و گو کنند تا راه حلی توافقی برای مساله پیدا کنند.
این پژوهشگر اجتماعی افزود: در کنار آشنایی افراد با قواعد ارتباط و قوانین استفاده از فضاهای عمومی توسط رسانه ها ضرورت دارد به لزوم حضور افراد میانجی و واسطه ها و مسولانی مانند پارک بان و یا پلیس در فضاهای عمومی اشاره کرد که هم می تواند قواعد استفاده از فضاهای عمومی را برای مردم توضیح دهد و هم در صورت اختلاف افراد، بین آنها داوری کند و توانایی حل و فصل اختلافات و نزاع ها و جلوگیری از تبدیل شدن اختلاف ها به تخاصم و تضاد را داشته باشند.
