محمد نوروزی ، خبرنگار بحرالعلوم نیوز ، 02 دی1401
مدیرکل پژوهش ستاد امر به معروف و نهی از منکر گفت: در جایگاه سیاست‌گذاری فریضتین لازم است محورهای اساسی که پرداختن به آن ها گره‌های معروف را باز می‌کند، شناسایی و به دغدغه‌مندان عرصه فریضتین که درد اصلاح جامعه را دارند اعلام کنیم تا مطالبه‌گری تشکل‌ها بر این مسائل اصلی متمرکز شود.
به گزارش اداره کل روابط عمومی و امور بین الملل ستاد امر به معروف و نهی از منکر کشور؛ پژوهش انجام هوشمندانه، هوشیارانه، خلاقانه و قانونمند اموری است که به‌منظور افزایش فهم و درک در مورد پدیده‌های مختلف و نیز یافتن راه‌حل و پاسخ مناسب پیرامون سؤالات و مشکلات انجام می‌شوند.
همچنین پژوهش یکی از اساسی‌ترین نیازها برای نیل به پیشرفت و توسعه همه جانبه یک کشور است و قدرت و استقلال هر کشوری بر پژوهش و تولید علم استوار است. از این رو در کشور ما نیز هفته پژوهش به منظور استفاده از تمام ظرفیت ها برای پیشرفته و آبادی کشور در نظر گرفته شد.
ما نیز به مناسبت هفته پژوهش با دکتر علیرضا مرادی، مدیرکل پژوهش ستاد امر به معروف و نهی از منکر گفت‌وگویی داشتیم که در ادامه تقدیم حضورتان می گردد؛
پرسش: به نظر شما اهمیت پژوهش در حوزه امر به معروف و نهی از منکر چیست؟
پاسخ: ضرورت پژوهش در دنیا جای بحث ندارد، کشورهای مختلف هزینه‌های گزافی را صرف این کار می‌کنند و به حساب هزینه هم نمی گذارند، بلکه نوعی سرمایه‌گذاری به حساب می آورند. اما آنچه خیلی اهمیت دارد و مسئله کنونی کشور به شمار می آید و مقام معظم رهبری هم بر آن تأکید کرده‌اند این است که پژوهش تابع نیاز باشد.
یکی از شروط امر به معروف و نهی از منکر، علم است. در روایات داریم «العامل علی غیر بصیرة کالسائر فی غیر الطریق؛ لا یزیده سرعة السیر الا بعدا»، اگر بخواهیم در هر عملی موفق باشیم؛ یعنی به نتیجه برسیم، باید نسبت به آن کار بصیرت و بینش کافی را پیدا کنیم.
امر به معروف که به گفته یکی از بزرگان پیچیده‌ترین واجب الهی است، مقدمات علمی بیشتری لازم دارد، البته آنچه از نظر فقهی واجب است که آمر به معروف بداند علم به خود معروف و منکر و تشخیص موضوع است، اما اگر به دنبال به ثمر رسیدن امر به معروف باشیم لازم است به تعبیر استاد شهید مطهری «منطق» و عقلانیت را در امر به معروف دخالت دهیم و به ریشه‌یابی معروف‌ها و منکرها هم بپردازیم و در کنارِ پرداختن به معلول ها و مشکلات(بلکه بیشتر) به علت ها و مسائل توجه کنیم.
به ویژه در جایگاه سیاست‌گذاری فریضتین لازم است آن نقاط فشار و محورهای اساسی که پرداختن به آن ها گره‌های معروف را باز می‌کند، شناسایی و به دغدغه‌مندان عرصه فریضتین که درد اصلاح جامعه را دارند اعلام کنیم تا مطالبه‌گری تشکل‌ها بر این مسائل اصلی متمرکز شود.
به عنوان مثال اگر ما به دنبال اصلاح مشکلات حوزه خانواده اعم از بی‌رغبت نسبت به ازدواج، بالا رفتن سن ازدواج، مشکلات زوجین، کثرت طلاق‌ها، روابط نامشروع و... باشیم و نقش محوری عفت و مظاهر آن در سطح اجتماع را نادیده بگیریم و مطالبه‌گری در این زمینه‌ها نکنیم احتمال تأثیر نهی از منکر در آن مسائل کاهش می‌یابد.
پرسش: چه پژوهش هایی تاکنون توسط خود ستاد امر به معروف و نهی از منکر و یا با حمایت آن به مرحله اجرا درآمده است؟
پاسخ: از ابتدای تأسیس ستاد امر به معروف و نهی از منکر در سال 72 یکی از اقدامات مدنظر فعالیت های پژوهشی بوده که بیشتر بر تألیف کتاب و خصوصاً جنبه دینی و معارفی این فریضه با کاربردهای آموزشی در سطوح مختلف و نظریه‌پردازی متمرکز بوده است.
یکی دیگر از کارهای ارزشمندی که صورت گرفته کتاب های آموزش احکام تخصصی اصناف مختلف است که در سال های گذشته انجام شده است. در سال های اخیر با تغییر رویکرد ستاد و تمرکز بر تشکل‌های مردمی تلاش مؤثری در زمینه تهیه محتوای تخصصی برای عرصه‌های مطالبه‌گری مردمی صورت گرفته و جزوات آموزشی هم تدوین شده است.
به طور خاص طی یک سال گذشته با تدقیق بیشتری که بر تعیین عرصه‌های مطالبه‌گری صورت گرفت، تعداد این عرصه‌ها به 18 عدد افزایش یافت و زیرعرصه‌هایی هم برای آن تعیین شده که دغدغه‌مندان می توانند تحت آن عناوین ثبت تشکل داشته باشند و مسیر آموزش تخصصی آن ها به صورت هماهنگ و مشترک با آموزش شورای محلات ادامه دارد.
گام دیگری که پژوهش در راستای اجرایی شدن طرح محله مسجدمحور برداشته است، آسیب‌شناسی مدیریت محله‌محور با استفاده از تجربیات جهانی است که حتماً با ارائه راه‌کارهای ایجابی برای تقویت طرح همراه خواهد بود.
اقدام دیگر ستاد معطوف به مهدهای کودک و پیش‌دبستانی است که برای توضیح آن باید مقدمه‌ای عرض کنم: می دانیم که کار اصلی ستاد طبق فرمایش مقام معظم رهبری در ابتدای تأسیس، «احیای» امر به معروف است نه صرف اقدام و مباشرت به این مهم. در این راستا ضمن اقدامات دیگری که انجام می گیرد، به نظر می رسد مؤثرترین کار، پرداختن به کودکان و فرهنگ‌سازی برای آن هاست که طبیعتاً با ابزار خاص خود انجام می گیرد.
در این راستا اداره کل پژوهش به رصد برنامه‌های آموزشی مهدهای مذهبی و غیرمذهبی پرداخته و با استفاده از منابع مکتوب و غیرمکتوب به تدوین طرحی در این زمینه اشتغال دارد که انشاالله مثل سایر طرح‌های ستاد جهت ارائه نقد و پیشنهاد به نظر صاحب‌نظران این حوزه خواهد رسید.
اقدامات دیگری مانند جلسات هم‌اندیشی و آزاد‌اندیشی، اصلاح کتب درسی مدارس، تدوین نظام مسائل و اصول نظری فریضتین و امثالهم هم بوده است.
پرسش: چندی قبل از 4 گام اساسی ستاد برای حل مشکلات مردم در دستگاه های اجرایی کشور خبر دادید. در این ارتباط اداره کل پژوهش چه اقداماتی انجام داده است؟
پاسخ: همانطور که اشاره کردم تعیین مصادیق تخصصی معروف و منکر یک گام از اقدامات لازم در این مسیر است که برداشته شده است؛ یعنی دستگاه‌های مختلف به همت دبیر شوراهای امر به معروف موارد را پس از اخذ نظرات قسمت های ذی‌ربط احصا کرده‌اند.
البته این کار نمونه قبلی هم دارد که توسط عقیدتی سیاسی ارتش انجام گرفته، اما امتیازی که اقدام ستاد دارد این است که این مصادیق تفکیک استانی هم دارد. اما گام‌های بعدی که جنبه عملیاتی پیدا می‌کند باقی مانده که همچنان از دستگاه‌های حاکمتی انجام آن ها را پیگیری می‌کنیم؛ چرا که در واقع «امر به معروف» زمانی بر این کار صدق می کند که ما علاوه بر تعین مصادیق معروف و منکر(گام اول) و ریشه‌یابی آن ها(گام دوم)، روش های امر به آن معروف ها و نهی از آن منکرها(مطالبه‌گری) را هم در دستگاه خاص مشخص کنیم(گام سوم) و فرایند مراحل پیگیری گام به گام آن را به مخاطبان ارائه دهیم(گام چهارم).
پرسش: آیا برای بررسی ابعاد مختلف اغتشاشات اخیر در حوزه اجتماعی و فرهنگی هم طرح پژوهشی در دستور کار دارید؟ توضیح دهید.
پاسخ: این امر با همه اهمیتی که دارد در اولویت برنامه‌های ستاد نیست و متولیان مشخصی هم در کشور دارد، اما نکته مهم در رابطه حوادث اخیر این است ما بر اساس حدیث امام باقر علیه السلام که در ذکر ثمرات امر به معروف می فرماید: «تأمن المذاهب و ترد المظالم و تحل المکاسب و ینتصف من الاعداء و تعمر الارض»، معتقدیم از کارکردهای امر به معروف آبادانی دنیای مردم هم است.
به ویژه این فریضه مهم می تواند پیشران و پرچمدار «عدالت اجتماعی» باشد و طبق پیشبینی قانون، اعتراضات به حق مردم در این زمینه را اعتباربخشی و ساماندهی کند. در زمینه نقش امر به معروف در اعتراضات که حقیقتا می تواند نقش محوری باشد، قسمت های دیگری در ستاد، طرح عملیاتی در دست تدوین دارند که اداره کل پژوهش هم همکاری جسته گریخته داشته و اعلام همکاری بیشتر کرده است.
پرسش: خلأهای پژوهشی در حوزه امر به معروف و نهی از منکر کدامند؟
پاسخ: علی‌رغم کارهای زیادی که در این زمینه صورت گرفته و ما اخیراً فهرست 210 عنوان کتاب را اعلام کردیم، البته آن لیست، همه کتاب های این حوزه نیست و اینجا هم اعلام می‌کنیم اگر پژوهشگران در سطح بازار دسترسی به برخی از این کتب پیدا نکردند، ستاد حاضر است به صورت امانی آن ها را در اختیارشان قرار دهد، مع الوصف سوالات بسیاری همچنان وجود دارد و ما صحبتمان روی موضوعات پژوهشی نیست، بلکه اولویت‌های پژوهشی است. در این راستا هم ستاد نظام مسائل علمی فریضتین را که شامل مسائل دارای ثمره عملی است را تهیه کرده که پس از اخذ نظرات کارشناسی به زودی در سایت بارگذاری می‌گردد.
پرسش: برنامه های آتی شما برای تقویت پژوهش در حوزه امر به معروف و نهی از منکر چیست؟
پاسخ: فعلاً پروژه‌هایی در جریان است که به نظر می رسد پرثمر و مفید واقع شود، طبیعتاً اولویت بر اتمام و تکمیل آن هاست. اما به طور کلی رویکرد ستاد در انجام پروژه‌های این چنینی، تمرکز بر ظرفیت دانشگاه‌هاست که تفاهم‌نامه‌هایی برای این منظور در حال نهایی‌سازی است، برخی هم به امضا رسیده است. در درجه بعد شورای دستگاه‌ها، ستادهای استانی و مخاطبین آموزش های ستاد هستند که بعضاً ظرفیت های خوبی برای پژوهش در حوزه امر به معروف دارند.
باید عرض کنم یک خلأ در مقوله پژوهش در کشور ما حلقه اتصال پژوهش با عرصه اجراست، هر چند آموزش ها واسطه خوبی است که نتایج تحقیقات را به فعالین امر به معروف برساند، اما در کنار این کار یک روش خوب دیگر آن است که خود فعالین را به حوزه پژوهش حداقل در حل تجربه‌نگاری بکشانیم که ثمرات خاص خودش را دارد. انشاالله این کار را شروع خواهیم کرد.
پرسش: همکاری ستاد امر به معروف و نهی از منکر با سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی وزارت آموزش و پرورش به نقاط خوبی رسیده است. درباره تفاهمات و دستاوردهای این همکاری توضیح دهید.
پاسخ: طبق تفاهمات صورت گرفته و همکاری رئیس محترم سازمان، تاکنون بیش از 20 مورد از کتب درسی آموزش و پرورش بررسی شده، البته به مقوله‌های دینی از جمله امر به معروف و نهی از منکر و مفاهیم نزدیک به آن، براساس راهنمای تألیف کتب درسی، پرداخته شده بود، اما ما با موردکاوی که داشتیم اصلاحاتی را با پیشنهادات مشخص تقدیم سازمان کردیم که مورد توجه ریاست قرار گرفته است، امیدواریم در مقام داوری در کارگروه‌ها هم عنایت کافی را داشته باشند. ضمناً سعی کردیم در این کار از ظرفیت های مردمی هم استفاده شود و هم اکنون هم این کار ادامه دارد.
پرسش: درباره اقدامات پژوهشی دوره بینش معروف توضیح دهید.
پاسخ: دوره‌های آموزشی ستاد اعم از دوره پایه و دوره‌های بینش معروف 1 و 2 در کنار کار آموزشی، کاربرد سیاست‌گذاری و اتخاذ مواضع هم داشته است، به همین خاطر مبتنی بر پیشینه پژوهشی و لجنه علمی قبل هر جلسه شکل می‌گیرد و در انتها هم اصول نظری از آن استخراج شده در معرض نقد و اظهار نظر قرار گرفته است.
علاوه بر عقبه پژوهشی این جلسات، در ضمن مباحث هم موضوعاتی تعیین می گردد که معروف پژوهان حول آن تحقیق ارائه کنند و برخی موضوعات هم به عنوان موضوع پایان‌نامه و رساله پیشنهاد می گردد.
